2700-1000 MYA. Neoarchaik – Mezoproterozoik. Balet superkontynentalny.

Jak powiedziałem przedtem, w archaiku a nawet we wczesnym  proterozoiku nie było na powierzchni Ziemi jeszcze nic, co moglibyśmy dzisiaj identyfikować z Lubelszczyzną. Jednak w poprzednim rozdziale dowiedzieliśmy się o takich lądowych pierwocinach tkwiących w skorupie wschodniej Europy w naszym sąsiedztwie. Zatem w tym rozdziale podywagujemy na temat, czy też one nie mogły stanowić tej macierzy, która przygarniając nową kontynentalną materię dała początek zalążkowi lubelskiego. Zatem pogadamy o losach naszych szacownych rodziców. 
Kiedy tylko w archaiku pojawiły się pierwsze małe fragmenty skorupy kontynentalnej, natychmiast zaczęły podróżować po powierzchni planety wraz ze swoimi płytami skorupowymi. Jeśli czytelnik pamięta rozdział o działaniu Ziemi wie, że ruchy płyt, a z nimi kontynentalnych części litosfery podlegają dziś zasadom tektoniki płyt - podobnie było już w eonie archaicznym. Już na początku ubiegłego wieku uczeni badający przeszłość planety zaczęli mieć podejrzenie, że skorupa kontynentalna czasem gromadzi się w jednym miejscu Ziemi a innym razem jej elementy rozpełzają się bardziej równomiernie po oceanie.  Niemal pewne dowody istnienia takiego połączonego "wszystkolądu", który się potem dokumentnie rozleciał,  mamy dla ostatnich 600 MY.  Mamy także prawo przypuszczać, że takie łączenie i rozpadanie się miało miejsce już wcześniej, a nawet, że jest zjawiskiem okresowym. Można by rzec jest to takie "zgromadzenie cykliczne" gdzie kontynenty tworzą superkontynent a cała reszta Ziemi staje się wszechoceanem.
Nie jesteśmy pewni przyczyn tego zjawiska, ale już w pierwotnej archaicznej tektonice możemy sobie łatwo wyobrazić jak kolejne fragmenty lekkiej materii łuków wyspowych zmiatane przez strefy subdukcji niczym przez wycieraczki gromadzą się nad nimi i konsolidują tworząc coraz większe lądy. Gdy konwekcja materii w płaszczu zwalniała i płyty powiększały się, rosły też skrawki litosfery kontynentalnej.
Dopiero w ostatniej dekadzie, dzięki rozwojowi techniki a szczególnie mocy obliczeniowej komputerów, zajrzeliśmy zaglądać w trzewia Ziemi niczym tomografem komputerowym do wnętrzności ludzkiego ciała. Taka analiza niezliczonej ilości zapisów trzęsień ziemi pozwoliłą nam zobaczyć w płaszczu wielkie obszary materiału prawdopodobnie o wyższej temperaturze i mniejszej gęstości (Large Low-Velocity Shear Provinces, LLVSP), które zapewne odpowiadają obszarom rozgrzanej materii unoszącym się ku górze przez nieco zimniejsze otoczenie. W 2021 roku opracowano trójwymiarowe modele wnętrza planety i to co ukazało się naszym oczom było doprawdy fascynujące (polecam animowane modele dostępne w internecie). Niczym w gigantycznej pokojowej zabawce "lampie lawowej" zobaczyliśmy monstrualne kolumny materii unoszące się od jądra i odrywające się od nich bąble podążające ku górze, by rozpłynąć się pod skorupą w miejscach plam gorąca. Okazało się, że bąble te tworzą się głownie w dwóch obszary po przeciwnych stronach globu, pod Afryką i pod Pacyfikiem, od imion zasłużonych geologów (Kanadyjczyka i Amerykanina) nazwano je Tuso i Jason. Te dwa wielkie obszary kierują ruchem płyt litosfery i mogą sprawiać, że są one okresowo spychane  w jedno miejsce. Cykl ryftownia kontynentów, rozszerzania oceanu i ich zamykania w sfrefach subdukcji,  został nazwany cyklem Wilsona (to ten od imienia Tuso). W analogicznych mechanizmach kontynenty łączą się i rozpadają a jeden puls takiego cyklu trwa 300-500 MY, nazywamy to z kolei cyklem superkontynentalnym.
Odtworzenie konfiguracji wcześniejszych paleokontynentów jest trudniejsze niż ułożenie puzzli, które ktoś złośliwie poobcinał, pomazał a część ukradł razem z informacją co właściwie układanka ma przedstawić.  Na dodatek wszystkie kawałki służyły wcześniej do zupełnie innej układanki.  Nie brak jednak chętnych uczonych, którzy z uporem maniaka podejmują próby posklejania tych szczątków wiedzy w jakieś prawdopodobne konstrukcje, często uzupełnione własną fantazją twórców. Nie ma się co dziwić, że serwowane przez różnych autorów dzieła są czasem tragicznie odmienne, dlatego potraktujcie przedstawione w tym rozdziale grafiki jako mocno orientacyjne.